‘Op het toneel ben je zoveel naakter’
Gepubliceerd in dagblad Trouw, 6 oktober 2012.
De eerste baan maakt vaak diepe indruk en legt de basis voor later. Schrijver Arthur Japin (1956) begon als acteur. Afgelopen week verscheen zijn nieuwe roman ‘Maar buiten is het feest’.
“Voor mijn afstuderen aan de toneelacademie in 1982 had ik nog nooit echt wat uitgevoerd; geen vakantiebaantjes of iets dergelijks. Mijn eindexamenproject werd begeleid door regisseur Dimitri Frenkel Frank. Na mijn afstuderen vroeg Dimitri mij voor zijn film ‘Hoge hakken echte liefde’. Hij belde me en zei: Ik heb een chique jongeman nodig en die bestaan niet meer, jij bent de laatste.
Die film was mijn eerste klus. Daarnaast begon ik ook bij Toneelgroep Centrum. In ‘Hoge hakken echte liefde’ speelde Rijk de Gooyer de directeur van een groot bedrijf. Hij wordt verliefd op de nogal ordinaire koffiejuffrouw, gespeeld door Monique van de Ven. Rijk de Gooyer begeeft zich steeds meer in het milieu van de koffiedame. Je ziet hoe die milieus botsen. De film werd gedraaid in het huis van Jan des Bouvrie in het Gooi. Die stijl van Des Bouvrie was toen net in opkomst.
Ik had maar een kleine rol; samen met actrice Paulette Smit speelden we een echtpaar. Op een gegeven moment draaiden we ‘s nachts. Alle drank zat achter slot en grendel vanwege Rijk die er nogal van hield, en die men nuchter hoopte te houden tot de ochtend. Maar ondertussen bouwden de figuranten in de stallen hun eigen feestje. Daar haalden mijn ‘vrouw’ en ik twee bekertjes wijn. Toen we daarmee binnenkwamen liepen we Rijk tegen het lijf. ‘Pas godverdomme op jullie kleding!’, riep hij, stormde op mij af en stompte mij hard in mijn maag. Helemaal uit het niks. Ik sloeg terug, wat hij wel weer kon waarderen, maar hij was woest omdat wij hadden gekregen waar hij zo naar verlangde.
Dat dit niet mijn wereld was, dat zag ik al snel. Diezelfde nacht moesten alle acteurs vanwege de drukte voor één keer een kleedkamer delen. ‘Acteurs’ stond op de deur. Toen Paulette Smit en ik er binnenliepen werd actrice Geert de Jong zij speelde de vrouw van Rijk de Gooyer geschminkt door Ullie Ulrich nooit zal ik die naam vergeten. Via de spiegel wierp ze ons beginnelingen een vernietigende blik toe en zei en dit moet afgesproken zijn: ‘Ach Ullie, schat. Er moet nog even iets bij op de deur’. Ullie pakte een eyebrowpotlood en schreef ‘top’ boven het woord ‘acteurs’. Wij hebben maar rechtsomkeert gemaakt.
Vijf jaar heb ik serieus gewerkt als acteur. Van nature wil ik me vooral verbergen en ik dacht dat ik door acteren de regie over mijn eigen verlegenheid zou kunnen terugkrijgen. Dit is ook het thema van mijn nieuwe roman: het verschil tussen bekeken worden en jezelf tonen. Maar eigenlijk ben je op het toneel veel naakter. Ik was daar toen nog niet klaar voor. Afgelopen zomer stond ik voor het eerst in 26 jaar weer op het toneel. Die eerdere periode kwam zeker terug: het samenwerken met een groep, maar ook de technieken. Dat je merkt: als ik hier een seconde stil blijf, krijg ik die lach, en anders niet.”
