‘Om de softporno werd gevochten’

Gepubliceerd in dagblad Trouw, 7 mei 2011.

De eerste baan maakt vaak diepe indruk en legt de basis voor later. Schrijver Gebrand Bakker (1962) werkte van 1995 tot 2002 als ondertitelvertaler. Zijn boek  ‘De Omweg’ staat op de shortlist van de Libris Literatuurprijs, die maandag wordt uitgereikt.

“In het begin deed ik vooral veel The Bold and the Beautiful, volgens mij lieten ze iedereen dat in het begin doen. Het was zwoegen: ik deed soms wel drie dagen over een aflevering van een half uur. Dat had niet zozeer te maken met het vertalen, maar meer met de techniek van het ondertitelen: Gebruik ik in een dialoog een dubbeltitel met aandachtsstreepje, of een twee verschillende titels? Dat soort dingen.

“Mijn eerste en enige baan is ondertitelvertaler geweest. Ik had een advertentie in de krant gezien, en ik dacht: waarom probeer ik dat niet? Ik had geen Engels gestudeerd, maar ik las wel veel in het Engels. Als sollicitatie moest ik een proefvertaling doen, ik weet het nu nog: ik moest een stuk uit een visprogramma vertalen. Het was vreselijk lastig; er kwamen ongelofelijk veel visnamen in voor, die zijn moeilijk te vertalen.

“Ik werkte fulltime, maar tegelijkertijd was het wel een soort freelancerconstructie. Ik had ook echt de vrijheid om mijn tijd in te delen: als ik even veel geld wilde verdienen kon ik een maand hard werken. Als ik vervolgens een week niks wilde doen, kon dat ook.

“Het vertalen en ondertitelen deed ik vanuit huis. Ik had speciale apparatuur van de zaak waarmee je voortdurend alles stop kon zetten. De aflevering bekeek ik nooit eerst, ik begon gelijk. Het gekke is dat je eigenlijk helemaal niet let op wat er nou precies in een programma gebeurt.

“Hoe langer ik er werkte hoe meer verschillende dingen ik  mocht doen. Het hoogtepunt was dat ik de film Apollo 13 met Tom Hanks van ondertitels mocht voorzien. Ik kon steeds meer aangeven: hee, dat wil ik graag doen. Zo waren de softpornofilms de  films die ik dolgraag wilde hebben. Iedereen trouwens, er werd echt om gevochten. In die tijd werd je namelijk nog betaald in minuten, en in softporno wordt natuurlijk niet zoveel gezegd: soms had je maar vijftig titels in een half uur.

“Het was echte arbeid, dat vond ik er leuk aan. Wat ik lastig vond was de kritiek die je constant over je heen kreeg. Er zat een hele redactie achter, en zij kwamen altijd met dingen die anders moesten. Natuurlijk, soms zat ik ook echt fout, maar voor mij werkte die voortdurende kritiek niet. Je wilt ook wel eens horen dat je het goed hebt gedaan, zeker als je het al langer doet.

“Meestal richtte de kritiek zich op dat ik te vrij was in mijn vertalingen. Daar hadden ze soms ook wel gelijk in. In die periode kwam mijn eerste boek uit, en daar was ik tegelijkertijd ook heel druk mee. Voor mij ging allemaal heel goed samen, maar misschien was ik soms wel drukker met andere dingen dan met mijn eigenlijke werk. Dan moest ik op kantoor komen, en kreeg ik een soort van straf.

“In 2002 was ik het echt beu. Ik had RSI gekregen, in die tijd hoorde je iedereen daarover; ik had twee tennisellebogen. Het werk was ook gewoon niet goed voor je lijf. Maar ik was vooral de kritiek zat.

“Nauwelijks denk ik nog terug aan die tijd. Het komt trouwens nog wel eens voor dat ik een sms’je krijg van iemand die laat weten dat er een herhaling op televisie was met mijn naam eronder.”